بازرجان 

                      

 

منطقه شکار ممنوع بازَرجان در بخش شمالی استان مرکزی و در شمال شهرستان تفرش واقع گردیده است.
منطقه شکار ممنوع بازَرجان از مناطق کوهستانی، تپه ماهوری، دره‌ای و رودخانه‌ای تشکیل یافته است. بلندترین نقطه این منطقه کوه توال با ارتفاع 2396 متر و پست‌ترین نقطه آن واقع در رودخانه قره چای با ارتفاع 1300 متر می‌باشد.
منطقه شکار ممنوع بازَرجان اقلیم سرد و نیمه خشک دارد و به دلیل موقعیت خاص زیستگاهی و جغرافیایی (خشکی و آبی)، از نظر حیات گیاهی و جانوری از موقعیت مناسبی برخوردار است.
منطقه شکار ممنوع بازَرجان از لحاظ جغرافیای گیاهی به منطقه ایرانی- تورانی تعلق دارد و دارای گونه‌های مختلفی از انواع گیاهان علفی، بوته‌ای، درختچه‌ای و درختی همچون درمنه، انواع گرامینه‌ها، خاکشیر، کاسنی، غازیاقی، شاتره، گل بابونه، باریجه (بالامبو) و اسپند می‌باشد.
در این منطقه جانوری چون قوچ و میش، کل و بز، گرگ، گراز، کفتار، شغال، روباه، خرگوش، سمور، تشی، سگ آبی، کبک، تیهو، باقرقره، فاخته، قمری، انواع مرغابی و غاز، حواصیل، عقاب، دلیچه، سُهره، انواع مارهای سمّی و آبی، لاک‌پشت و انواع ماهی از خانواده کپور زندگی می‌کنند.

 

"قره‌چای" مادری مهربان برای "بازرجان" 

نقل از ایسنا  سرویس: استان ها - مرکزی

کد خبر: 93023119775

چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۰۹:۳۷

رودخانه دائمی قره‌چای منجر به وجود تنوع زیستی ویژه‌ای در منطقه بازرجان تفرش شده است.

رضا میرزایی، مدیر حفاظت محیط زیست تفرش در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران‌(ایسنا) منطقه مرکزی، با اشاره به اینکه شهرستان تفرش دارای دو منطقه شکار ممنوع بازرجان و کلاهه و همچنین بخشی از منطقه شکار ممنوع کهندان قم است، گفت: بازرجان از نظر آبی منطقه‌ای غنی محسوب می‌شود و به همین دلیل تنوع زیستی ویژه‌ای را ایجاد کرده ‌و دارای 101 گونه گیاهی از 31 تیره و همچنین 28 گونه پستاندار و 52 گونه پرنده است.

وی با اشاره به اینکه 24 گونه گیاهی این منطقه بومی و 51 گونه ارزشی(حفاظتی) هستند، گفت: این منطقه هشت درصد گیاهان استان را در برمی‌گیرد که شامل گیاهانی چون گرامینه‌ها، باریجه، درمنه، انواع گون، انجیر و زرشک وحشی، گل سرخ و ... است و وجود 40 چشمه در منطقه که 29 چشمه آن دائمی هستند، ضامن حفظ گیاهان و جانوران منطقه است.

میرزایی با بیان اینکه گونه باریجه ارزش حفاظتی بالایی دارد اما، متأسفانه گاهی دیده می‌شود که از سوی مردم بوته‌کنی صورت می‌گیرد، تصریح کرد: این گونه از سوی مردم در معرض خطر و تهدید قرار گرفته است و برای حفظ آن و کاهش بوته‌کنی اقداماتی از سوی منابع طبیعی و محیط زیست انجام می‌شود. در کوه امجد نیز که زیستگاه اصلی این گیاه است حفاظت و اقدامات حمایتی انجام می‌شود.

بازرجان تنها زیستگاه شنک در استان مرکزی

وی در خصوص تنوع جانوری منطقه بازرجان گفت: این منطقه تنها منطقه حفاظت شده استان مرکزی است که قسمتی از رودخانه دائمی قره‌چای در آن جریان دارد و این امر شرایط مناسبی را برای جانوران این منطقه فراهم آورده است. بیش از 17 درصد پستانداران کشور شامل قوچ و میش، گراز، گرگ، روباه، شغال، کفتار، شنک(سگ آبی) و سمور و .. در این منطقه شناسایی شده‌اند.

‌مدیر حفاظت محیط زیست تفرش با تأکید بر اینکه این منطقه تنها زیستگاه شنک در استان مرکزی است، گفت: با تلاش‌های صورت گرفته بزکوهی پازن در این منطقه احیا و حفاظت شده است. این منطقه کریدور حیات‌وحش و محل عبور حیوانات منطقه هفتاد قله و منطقه حفاظت شده همدان است، این گونه‌ها با عبور از این منطقه و به جهت اینکه شرایط فراهم شده بود، ماندگار شده‌اند.

وی با اشاره به دیده شدن گربه وحشی و کاراکال در این منطقه، در خصوص پرندگان منطقه بازرجان تفرش عنوان کرد: بیش از 10 درصد پرندگان کشور در این منطقه سکنی گزیده‌اند و 38 درصد پرندگان استان را نیز در خود جای داده است و مناسب‌ترین زیستگاه برای پرندگانی چون کبک و تیهو است. علاوه بر آن پرندگانی چون عقاب صحرایی، شاهین، سارگپه پابلند و معمولی، دلیجه و اردک سرسبز به عنوان پرنده مهاجر در این منطقه شناسایی شده‌اند.

بازرجان زیستگاه موقت پرندگان مهاجر

میرزایی با بیان اینکه تفرش به جهت نداشتن تالاب و آبگیر مناسب زیستگاه اصلی پرندگان مهاجر نیست و تنها به دلیل وجود رودخانه‌های فصلی در مسیر تردد این پرندگان زیستگاه موقت محسوب می‌شود و گاهی درنا نیز در این منطقه مشاهده می‌شود، گفت: وجود رودخانه دائمی قره‌چای در منطقه تنوع زیستی شاخصی را رقم زده است و گونه‌های شاخصی از ماهیان مانند زردک قلمی، ماهی سیاه، ماهی کپور معمولی، کاراس، سگ ماهی و ماهی گورخری وجود دارند.

وی افزود: علاوه بر پستاندارن و پرندگان، خزندگانی همچون لاک‌پشت خزری، مارهای آبی، افعی گرزه، مار پلنگی و قیطلانی، آگامای وزغی ایرانی، وزغ سبز، انواع قورباغه‌ها و ... وجود دارد.

               به وبلاگ فرهنگی روستایی دهستان بازرجان تفرش  خوش آمدید

متاسفانه بخاطر مشکل بلاگفا بسیاری از عکس ها و اطلاعات ما پاک شده که درحال بازیابی هستیم 

           کلیک کنید >>   عکس های زییایی دیگری از مرکز دهستان بازرجان 

مادر سایت جهانی علمی فرهنگی هنری بازرجان 

      مادر سایت جهانی در بازرجان کلید خورد 

با سلام و درود بر تمام انسان های آزاد اندیش متفکر و صالح و دلسوز بشریت حاضر با توجه به خلا حضور نیروهای متعهد علمی فنی و هنری و فرهنگی در فضای مجازی و اینترنت این حقیر اقدام به ایجاد وب سایتی با هدف تکامل به سایت عظیم مادر سایت جهانی علمی فرهنگی هنری در بازرجان نمودم البته فعلا در حالت اولیه و صفر کیلومتر است و در این مادر سایت که به معرفی لینک های تمام سایت ها نویسندگان دانلود رایگان کتب مجلات مقالات و جزوات حوز ه های گونانگون تخصصی و آموزشی می پردازد تمامی عزیزان دانشجویان مدرسین مولفین به راحتی میتواننتد با حجمی عظیم از اطلاعات مفید در یک مادر سایت فرعی مربوط به رشته خود و علاقه خود آشنا شوند 

فعلا مادر سایت الکترو  maderelectro.ir  که به معرفی علوم الکترونیک برق مخابرات اینترنت می پردازد فعال است 

کاربران محترم، در حال حاضر نسخه پشتیبان قدیمی فعال شده است، با توجه به این مسئله بخشی از مطالب اخیر شما در پنل قابل مشاهده نیست
میتوانید نوشته های خود را در وبلاگ مجدد درج کنید. بخشی از مطالب وبلاگ شما در روزهای آتی به بخش مدیریت اضافه خواهد شد

شهرستان من  دهستان من  بازرجان  من

           عشق من اینجاست درست وسط  این کوهستان زیبا

کوهستان منشاء کشف  و شهود عارفان و سالکان است  ، بی جهت نیست که بسیاری از پیامبران  در کوه  به نیایش و عبادت می پرداخته اند و در باور اسطوره ای بسیاری از ادیان کوه ها  مکان هایی پاکیزه و مقدس و الهام بخش به شمار می روند. در باورهای کهن ایرانی مهریامیترا از فرشته ی روشنایی و نگهبان عهد و پیمان همچنین آناهیتا فرشته ی نگهبان آب در کوه جایگاه دارند

حضور رسول اکرم حضرت محمد(ص) در کوه نور و غار حرا و متجلی شدن نور حق بر حضرت موسی(ع) در کوه طور که در قرآن کریم به آن اشاره شده است از دیگر موارد است

علاوه بر عارفان شاعران نیز از کوه الهام گرفته اند. موضوع بسیاری از اسطوره ها و داستان های دلکش با کوه ارتباط دارد برای نمونه می توان به داستان  زندگی زال پدر رستم معروف ترین پهلوان اسطوره ای ایران اشاره کرد که در کوهستان بزرگ شد و سیمرغ پرنده ای افسانه ای که یاور فرهیختگان است و آن هم مطابق داستان ایرانی در کوه می وزید، از زال مراقبت کرد و بعد ها چند بار به رستم یاری رساند

داستان پر کشش دیگر اسطوره ی آرش کمان گیر است که پرتاب تیر سرنوشت ساز او از فراز البرز کوه (یا دماوند) مرز کشور ایران با توران را تعیین کرد

فردوسی هوای فرح بخش و تماشای گل و گیاه کوهستان را چنین توصیف می کند:

کنون خورد باید می خوشگوار      که می بوی مشک آید از کوهسار

همچنین نظامی با رویاندن عشق تابناک بر دامان بیستون کوه را به محل عشق ورزی فرهاد دلپاک مبدل می کند و آنگاه فرهاد حسرت بر لب و ناکام روانه کوه می شود  نظامی می گوید:

گرفته کوه و دشت از بی قراری                وزو در کوه و دشت افتاده زاری

نیمایوشیج شاعر بزرگ معاصر هم در چندین شعر به توصیف کوه ها و کوه پیمایی می پردازد و از عشق خود به کوهستان و مردم کوه نشین سخن می گوید. او شعر معروف (افسانه) را از دره ای سرد و خلوت ) و با توصیف باد سرکوه (توبن) که زبان به سخن می گشاید آغاز می کند

شهریار شاعر شوریده کودکی خود را در کنار کوه زیبای «حیدر بابا» می گذراند ، چه بسا یادهای کودکی از دامنه های زیبای این کوه در سالیان بعد الهام بخش او برای سرودن منظومه ی بی مانند «حیدربابایه سلام» بود

 جایگاه پرستش گران کوهستان است .             ابوالقاسم فردوسی

 فرهنگ و اخلاق و آداب و رسوم روستایی 

مکتب خانه های روستایی

بی شک وجود مکتب های قدیمی غیر حکومتی و بومی در همه روستاهای ایران که دارای اساتید برجسته و فرهیخته ای بودند نشان از اهمیت جامعه روستایی کشاورزی به امور فرهنگی بوده است و بیسوادی و نادانی برای یک روستایی زشت محسوب میشده و سبقه فرهنگی و تمدن ایران زمین هم ماحصل این مکتب خانه هاست که از دوران های بسیار دور بستگی به نوع دین یا زبان یا گرایشات اجتماعی در نقطه نقطه سرزمین آریایی ها وجود داشته 

انسان در همه ی تاریخ بی نیاز از تعلیم و تربیت نبوده و همواره هدف هایی را تعقیب می نموده است . براین اساس در موقعّیت های زمانی ، مکانی و روانی مختلف ، گاهی توجّه به پرورش جسم را بیش تر احساس می کرده و برای حفظ موقعّیت سرزمین ، منطقه یا ولایت خود فراگیری فنون جنگی و ورزش های رزمی چون اسب سواری ، تیراندازی (سبق و رمایه) حرکات سریع و به کار بردن آلات و ادوات جنگی را تشویق می نموده است ، بعضی اوقات زیبایی اندام پهلوانی و زور آزمایی را وجهه ی همّت خویش قرار می داده و صفات اخلاقی چون انصاف ، دادگری ، جوان مردی ، تعاون ، کمک و یاری رسانی به نیازمندان و دستگیری از ایشان همانند عیّاران ، پهلوانان ، ردان و جوان مردان را مورد تاکید واقع می ساخته و گاهی نیز توّجه به ادب ، نظم و نثر ، حفظ اشعار ، اوراد ، وآیات کتاب های آسمانی مطمح نظر وی بوده است . آدمی بر این اساس ازهرکدام از این مطالب قدری در نظام تعلیم و تربیت فرزندان خود می گنجانیده است تا نیازهای شخصی و اجتماعی آتیه ی خود وایشان تأمین شود و در هر زمینه عدّه ای صاحب نظر ، مربی و معلّم برای جامعه فراهم گردد. بدین جهت از روزگار قدیم مکان هایی برای آموزش در نظر گرفته می شده که البتّه ذوق و سلیقه ی فطری و نیازهای اجتماعی و انگیزه ی یاد دادن و یادگیری که از نظر اصول اعتقادی و دینی بی مزد و منّت بوده و ثواب اخروی داشته در تاسیس آن ها مورد نظر بوده است.همانند بسیاری از نقاط دیگر جهان در «ایران» و  در منطقه ی  تفرش رودبار بازرجان نیز مردم فرهیخته از دیرباز معتقد بوده اند که «تن مرده و جان نادان یکی است» و آیه ی شریفه ی «قرآن» که « هرکس انسانی را زنده کند مثل این است که همه ی مردم را زنده کرده» باعث می شده تا بعضی در پستوی مغازه های خود، در مجاورت منازل مسکونی یا در جایی که خیّری تعیین می کرده کودکان و نوجوانان را مورد تعلیم قرار می دهند .

سیری در آداب مکتب‌خانه های روستایی 

وقتی ما به دست نوشته های گذشتگان روستا که بصورت سند ، قباله ، سند ازدواج و... که در نزد همه خانواده ها ی روستا وجود دارد نگاه می کنیم در می یابیم ، سبک نگارش و خوش نویسی که در طول سده های متوالی قوام گرفته و توانسته است بسیاری از مفهوم هایی را که در گذشته رایج بوده به حال انتقال دهد.دلیل این نوع تفاوتها در نحوه آموزش در گذشته بوده ، متمرکز نبودن آموزش باعث شده تا مردم روستا برای فراگیری خواندن و نوشتن مکتب خانه دایر کنند. شیوه تدریس در مکتب خانه ها بستگی داشته به علم و دانش میرزا که مسئول آموزش سواد آموزان بوده و در ارائه دروس نیز مرجع و منابع ثابتی وجود نداشته و هر میرزا به سلیقه خود عمل می کرده، آموزش الفبا و قران از دروس ثابت بوده ولی بعضی از میرزاها متناسب با دانش و آگاهی خود علاوه براین، حساب حتی در مواردی هندسه ، گلستان سعدی ، شاهنامه فردوسی ، خمسه نظامی و نصاب الصبیان نیز آموزش می دادند.

بی شک وجود مکتب های قدیمی غیر حکومتی و بومی در همه روستاهای ایران که دارای اساتید برجسته و فرهیخته ای بودند نشان از اهمیت جامعه روستایی کشاورزی به امور فرهنگی بوده است و بیسوادی و نادانی برای یک روستایی زشت محسوب میشده و سبقه فرهنگی و تمدن ایران زمین هم ماحصل این مکتب خانه هاست که از دوران های بسیار دور بستگی به نوع دین یا زبان یا گرایشات اجتماعی در نقطه نقطه سرزمین آریایی ها وجود داشته 

 تقریباً تا اواخر دوره ی «قاجاریه» در تمامی مناطق «ایران» این شیوه ی آموزش رایج بود و در روستاها و آبادی های دور از پایتخت و شهرهای بزرگ مردم سعی داشتند افرادی با سواد ، متدّین ، پاک با اخلاق و رفتار شایسته را به عنوان معلّم و مکتب دار محل خود انتخاب کنند و با طیب خاطر فرزندان خود برای یادگیری و سوادآموزی و یادگیری مفاهیم «قرآنی» و شرعیات و بعضی هنرها چون خوش نویسی و بروز استعدادها در حّد شعر خوانی و شعر گویی به مکتب بفرستند ، البتّه این کار را مکتب دار به خاطررضایت خدا و جهت ثواب  و ذخیره ی آخرت انجام می داد . امّا چون همه ی اوقات وی صرف این امر می شد و از تهیه ی مایحتاج و مخارج خانه و خانواده ی خویش باز می ماند پس برای او از طرف بزرگان آبادی و یا مردم با بضاعت مقرری اعم از نقد وجنس ودر عین حال تعیین می گردید تا با خیال راحت مکتب داری به امر تعلیم نوآموزان تحت نظر خود اقدام نماید

مکتب‌خانه‌های قدیم، پایه‌های مدرسه های امروزی هستند. اگرچه میان مکتب و مدرسه فاصله ی زیادی است و این فاصله ماهیت این دو را به کلی از هم جدا می کند، اما ریشه‌های «مدرسه»های امروزی به شکلی در مکتب‌خانه‌های از یاد رفته ی دیروز است و شناخت این ریشه‌ها، شناخت شاخه ی بزرگی از فرهنگ گذشته ی ماست. مکتب‌خانه در نسل های پیش تنها کانون آموزش اجتماعی بود، از این رو مجموعه‌ای از حال و هوای جامعه و آداب و سنت‌های اجدادی ما در آن بازتاب می یافت. سیری در رسوم و ارزش های مکتب‌خانه از دیدگاه های بسیاری می تواند ثمربخش و پرجاذبه باشد.

برای تحصیل غالباً شهریه‌ای پرداخت نمی‌شد، چرا که گرفتن دستمزد برای تدریس از دید اعتقادی مردود بود. البته با توجه به علاقه اولیا برای تحصیل فرزندانشان داوطلبانه هدایا یا مواد غذایی و گندم به استاد یا گردانندگان مکتب داده میشده ولی این کار اختیاری بوده و تاثیری در بهتر یا کمتر آموزش دادن نداشته و مکتب‌داری که سمت یا عنوان مذهبی نداشت از این قاعده مستثنا بود و ضرورت های معاشی او از راه مکتب‌داری فراهم می‌شد. هرکس که قصد تحصیل داشت، می‌بایستی تشکچه بیاورد و جای مناسبی را در مکتب آماده ی نشستن کند.

برای ورود به مکتب و ادامه یا آغاز درس هیچ گونه قاعده ی سنی نبود. از یک کودک هفت ساله تا جوان سرآمد، می توانست شاگرد مکتب باشد. همه ی این ها دورادور مکتب می نشستند و هر یک به تنهایی با صدای بلند و آهنگ مخصوصی به تمرین و تکرار درس مشغول می شدند.

مکتب هر سال تقریباً شش ماه دایر می شد و غالباً اوقات آموزش از نیمه ی پاییز تا نیمه ی بهار بود. چون روز چهارشنبه می رسید شوق استفاده از تعطیل بعداز ظهر پنجشنبه و روز جمعه جمعی را که از مکتب گریزان بودند وادار به زمزمه یا ترنم بحر طویل مانندی می کرد و چنین می خواندند: «چهارشنبه روز فکر است. پنج‌شنبه روز ذکر، جمعه روز بازی.

سالخوردگانی که در مکتب‌خانه تحصیل کرده‌اند هنوز هستند، می توان به ضبط انواع شیوه‌های هجی توسط نوار اقدام کرد. اگر از این فرصت برای حفظ و نگاه داری این شیوه ی آموزش کهن استفاده نشود، بیم آن می رود که پس از مدتی امکان دست یابی به این قبیل منابع و مآخذ به کلی از میان برود.

           بازرجان و مشهد بازرجان روستای میرزاها 

میرزاها از قدیم در ترویج فرهنگ علمی و مذهبی و تعالی فرهنگ مذهبی و علمی نقش بسیار مهمی داشتند و الان هم اگر بازرجان و مشهد بازرجان و روستاهای دیگر دهستان بازرجان جز روستاهای فرهنگی و علمی و مذهبی کشور میباشند و اگر می بینیم که افرادی کهن سال و پیر روستا به مسائل احکام شرعی و قرائت قرآن و تعزیه خوانی مسلط و آشنا می باشند بدون شک مدیون مکتب دار یا شاگردان مکاتب می باشند و اگر حدوداً به شصت هفتاد سال پیش برگردیم مکتب داری در روستا وجود داشته بنام میرزا محمد که خود شاگرد مکتب داران و میرزاهای دیگر بازرجان بوده  که بزرگان بسیاری در نزد او درس قرآن و ریاضی و تاریخ و ادبیات آموختند و دیگران که  نقش مهمی در مسائل مذهبی و احکام و قرآن و روش تعزیه خوانی داشتند در منطقه رودبار و دهستان بازرجان و شهرستان تفرش افراد بسیاری درس ها می آموختند و به عنوان میرزا یا  ملا مکتب داری میکردند و در مکتب درس قرآن از عم جز و گلستان سعدی و انشای جدید و کتاب قمری و جوهری به دانش آموزان آن زمان می آموختند.

خوشنویسی نیز از ارکان اصلی آموزش بوده افرادی که پیش میرزاها خواندن و نوشتن فرا گرفته اند ،همگی مهارت خوبی در نگارش و خوشنویسی دارند. مکان مشخصی برای دایر کردن کلاس درس وجود نداشته، روال رایج قبل از وجود مکتب خانه ها هفتگی و گردشی بوده و هر هفته به نوبت در منزل یکی از فراگیران برگزار می شده.هر خانواده توانایی پرداخت حق الزحمه میرزا و فضایی برای برگزاری کلاسهای هفتگی را داشته می توانسته فرزندان خود را پیش میرزا برده و ثبت نام نماید. برای پذیرش محدودیت سنی وجود نداشته .

انتخاب میرزا توسط بزرگان روستا انجام می شده چنانچه در روستا کسی این مسئولیت را قبول نمی کرد از روستاها یا شهرهای دیگر میرزا دعوت می کردند. محاسبه دستمزد میرزا بر اساس هر نفر مقداری گندم تعیین می گردیده که در پایان سال زراعی پرداخت می شده. از جمله وسایلی که در مکتب خانه ها وجود داشته ترکه و فلک بوده که برای تنبیه شاگردان مورد استفاده قرار می گرفته

مکتب خانه ها جاهایی بودند که در آنها به تمامی دانش آموزان در هر سنی که بودند در یک اتاق توسط میرزا یا ملا آموزش داده میشد.مکتب یک نوع نظام آموزش ابتدایی آزاد بود که این  آزادی ضرورتی بود که با نظام زندگی ایرانی کاملاً سازگار بود. در مکتب تعلیمات اجباری نبود و هر کس مخیر بود فرزند خود را به مکتب بفرستد.شرایط سهل و آسان ورود و هزینه تحصیل در آن به گونه ای بود حتی فقیرترین طبقات اجتماع نیز قادر بودند با توافق میرزای مکتب فرزندشان را از نعمت تحصیل بهره مند سازند.             

                                             روش مکتب داری  

تقویم مکتبی ،شروع سال تحصیلی مکتبی

با توجّه به این که در گذشته شیوه ی تولید اقتصادی برمبنای امور کشاورزی سنتّی و انجام فعاّلیّت های باغ داری و زراعی بود بنابراین ازتوان کار تمامی اعضای خانواده ها و بالطبع کودکان ونوجوانان استفاده می شد پس به اجبار و عموماً وقت آمدن شاگردان به مکتب خانه از اواخر آبان ماه آغاز شده و تا شب عید ( یک دوره ی پاییزی-زمستانی ) و بعضی اوقات هم تا اوایل اردیبهشت ماه بیش تر طول نمی کشید . در این هنگام بچّه های تازه وارد« ابجد خوان» با نوجوانان «گلستان و کلیله خوان»دریک جا می نشستند و هر کدام به نوبت ،جدا جداویکان یکان نزد ملّای مکتب درس گذشته ی خود را بیان کرده و پس از موفقیّت  درس تازه را می گرفتند .

روش مکتب داری به این صورت بود که از شنبه تا چهار شنبه مطالب تدریس میشد و پنج شنبه ها که روز پرسش بود که به آن دوره می گفتند و روز سختی برای دانش آموزان بود و افرادی درس را بلد نبودند در روز پنج شنبه با فلک تنبیه میشدند.بعضی افراد که مورد احترام بودند نزد میرزا یا ملا میانجگری میکردند و از فلک کردن دانش آموزان جلوگیری میکردند.فلک کردن به این صورت بود که دوپای فرد  مورد تنبیه را داخل فلک قرار می دادندو دو نفر از دو طرف آن پاها را بالا نگه می داشتند و میرزا با چوبی که در دست داشت از زیر پای دانش آموزان تنبیه میکردند و گویا بعضی از دانش آموزان از شیطنت زیر پای خود را کارتن یا کاه پر میکردند و جوراب میپوشیدند تا موقع تنبیه درد کمتری را تحمل کنند.

                            چگونگی تدریس و تعلیم

عموماً معلّم تمامی بچّه ها را می شناخت، نسبت به ویژگی های همه اشراف داشت و از وضع خانوادگی پدرومادروسابقه ی تحصیلات ایشان آگاه بود. چون شاگردان مکتب خانه از سی تا چهل نفر بیشتر نبودند بنابراین آنان را در دوره های مختلف مثلاً هفت نفر تازه وارد، ده نفر دوره ی دوّم ، پانزده نفر دوره ی سوّم و بر همین منوال تا بالاتر تقسیم بندی می نمود . باید گفت در آن هنگام تدریس به صورت آمرانه ، معلّم محور و مستبدانه انجام می گرفت و توجّه چندانی از جهت روان شناسی به میزان هوش و استعداد ، توان و قدرت یادگیری مخاطبان نمی شد.  بنابر این باید به ترتیب بچّه های دوره ی اوّل نزد ملّا آمده الفبا را جدا جدا به آنها یاد داده ، سرمشق گرفته ، بروند بر سر جای خود بنشینندو تکرار و تمرین کنند تا بچّه های دوره ی دوّم بیایند مثلاً «پنج الحمد» یا چند آیه از «قرآن» را خوانده بروند ، بنشینند ،دوره کنند تا اعضای دوره ی سوّمی ها چند صفحه از «گلستان» یا «کلیله و دمنه» را برای معلّم بخواند و بروند خود را جهت جلسه ی دیگر آماده نمایند تا دوره ی آخری ها چند عمل چهارگانه ی حساب یا سیاق یا مسایل دیگری چون شرعیات و ترسّل را نزد ملّا حل و عقد کرده عدّه ای از ایشان سرمشق خوش نویسی جدا گرفته و بروند مشغول کار خود گردند .

درس معلم ار بود زمزمه محبّتی     جمعه به مکتب آورد طفل گریز پای را

تکّه نمدی ، قالی چه ی نخ نمایی ، پلاس پاره ایی، کلیچه ای ، پالتوی کهنه ای و یاتخته پوستی زیر انداز بچّه ها در مکتب خانه بود که هر روز در آخر کار تکانده می شد و برای فردا مجدداً آماده می گردید . در مکتب خانه بچّه ها باید در کَلَک که از گل ساخته می شد برای خود آتشی تهیه کرده وجلویشان بگذارند تا در زمستان گرم شوند ، امّا در برخی از مکتب خانه ها ، بخاری هیزمی چوبی بزرگی مجهز به انبر ، خاک اندار و چوب های درختان خشک شده فضایی گرم و لذّت بخش برای بچّه ها و ملّا یشان فراهم می کرد .

اکثر مردم هنگام مراجعه به ملّا از او می خواستند که قرائت «قرآن کریم» را حتما به بچّه هایشان یادبدهند و پس از آن سواد خواندن و نوشتن بچّه ها را مورد توجّه داشته باشند. اگر چه بعضی دانه درشت ها زیاد در خصوص یادگیری «قرآن کریم» توسط فرزندانشان حرفی به میان نمی آوردند و بیش تر از آموزش شعر ، ادب ، انشاء ، املّاء و حساب سئوال می پرسیدند .

در مکتب خانه معلّم می گفت و محصّل تکرارمی کرد ،شاگرد باید یاد می گرفت وهیچ عذری برای نفهمیدن پذیرفته نبود . البتّه ذهن تند، انگیزه ی قوی ، استعداد کودکی و تکرار و تمرین بچّه ها این مشکل را تا حدودی میّسر می کرد اگر بعضی ها هم پس از آن که یک دوره که به مکتب خانه می آمدند چنان عرصه را بر خود تنگ دیدند که عطایش را به لقایش بخشیده و تاپایان عمر هرگز دوباره پای در این دایره نمی نهادند .

در مکتب خانه توجّه به نگارش خط ریز و خوشنویسی درشت بسیار مورد نظر بود ، بدین جهت اکثر مکتب رفته ها در خط خوش نمونه بودند ، هم چنین صحافی ، تجلید ، شیرازه بندی ، صفحه آرایی ، آشنایی با سوزن برای درفش و جلد سازی و تعمیر و اصلاح کتاب و کاربرد قیدهای چوبی در این راستا از امور علی حده ایی بود که در مکاتب عموماً به صورت تجربی آموزش داده می شد

کسانی که قرآن را ختم می کردند برای مکتب و میرزا شیرینی می آوردند چزهایی مثل کشمش و کله قند و میرزا از آنها درخواست میکرد قرآن را از اول بخواند.در بعضی مکتب خانه ها هرگاه در سوره ی بقره آیه ی هفتم به ختم اللّه میرسید میرزا سیلی محکمی به دانش آموخته میزد که اعتقاد داشتند این سیلی او را هشیار و حواس او را جمع میکرد شاید هم این عمل با توجه به ترجمه ی آن آیه مطابقت داشته باشد چرا که آیه میفرماید:خدا بر دلها و گوش های آنها مهر نهاده و به این صورت همه قرآن را ختم میکردند.

نوع کتاب ها ی مورد تدریس در مکتب خانه

بر اساس رسم دایمی هر روز همه ی بچّه ها «قرآن کریم» را با خود به مکتب خانه می آوردندواین تنها کتابی بود که همه با خود به همراه داشتند.برای حفظ حرمت کتاب آسمانی ، همه ی «قرآن ها» دارای جلد مخمل سبز، آبی یا قرمز از جنس پارچه ای ارزان قیمت برای طبقات فرودست و بزرگ زادگان از جنس ترمه جلد های زیباتری را به همراه داشتند ، بعضی هم کتاب های «پنج الحمد ، چهل طوطی ، گلستان ، خمسه ی نظامی، کلیله و دمنه ، شاهنامه ی فردوسی » که در خانه ی خود موجود داشتند را به همراه می آوردند و برخی کتاب هایی مثل «امیرارسلان نام دار،حسین کردشبستری ، موش و گربه ی عبید زاکانی» را ،خلاصه هرکه درخانه هرچه داشت برای فراگیری وخواندن همراه خودمی آورد. 

مطالب کتاب«نصاب الصبیان» که دارای شعرهایی باضرب آهنگ  های مختلف واوزان وبحور مختلفه ی شعری از«ابونصرفراهی» بود را باید همه یاد می گرفتند ،کتابی جالب که با این بیت شروع می شد : 

«همــــی گوید «ابو نصر فراهی»

کتاب من بخوان گر علم خواهی»

در این کتاب لغات «عربی» با شعر «فارسی» همراه شده و به طرز هنرمندانه ی به کار گرفته شده بود ، آن گونه که مکتبی های قدیم هم اکنون نیز مطالب آن را به یاد دارند . در آغاز هر بحر شعری یک بیت زیبا به عنوان مقدمه و برای شناخت وزن آورده شده بود که در مواقعی که معلّم در مکتب خانه حضور نداشت بچّه ها بر اساس وزن آن ها با کیف های فلزی همراهشان ،یا در اطاق درس و یا بچّه های نوجوان شیطان تر بر روی شکم های برجسته ی خود رنگ گرفته و اشعاری مثل این ها را از بر می خواندند :

 «ای زباریکی میانت هم چو مـــویی در کمر

  غنــچه از رشک دهانت می خورد خون جگر

   فـــــــاعـــــلاتٌ فــــاعلاتٌ فاعـــــلاتٌ فــاعلاتْ

    خـــــــیز و از بـحر رمل این بیت ها را کن زبر».

البّته ذهن تند و تیز شاگردان به حدّی بود که وقتی معلّم این اشعار را از «گلستان سعدی یا شاهنامه ی فردوسی» برای شاگردان بزرگ تر خوانده بود کودکان هشت و نه ساله ی حاضر در مکتب خانه نیز آنها را یاد گرفته و در اثر وجود ضرب و آهنگ خوب و تکرار فراوان آنها را مرکوز ذهن خویش می کردند .

کتابی هم نام «ترّسل» بود که قرار دادها و قباله نویسی های انواع مصالحه ، خرید ، فروش و اجاره ،نامه نگاری ، وکالت نامه ، سرخط باغبان ، چوپان ، دشت بان و کارگران کشاورزیرا در آن به صورت الگو نگاشته بودند و با استفاده از این کتاب تهیه ی این گونه نامه ها را که عموماً مورد نیاز همه بود به شاگردان نیز یاد داده می دادند .

در پایان با توجه به تحقیقاتی که برای جمع آوری  اطلاعات مکتب خانه های روستایی تفرش  و بازرجان و اسامی کسانی که مکتب دار بودند شروع نمود ه ام از کسانی که اطلاعات بهتری دارند و اسامی دیگری را می شناسند ما را یاری فرمایند تا از نظرات آنها استفاده کنیم و اطلاعات کاملی  را در اختیار مردم قرار دهیم. خداوند همه کسانی که از دنیا رفتند غریق رحمت بفرماید و آنهایی که زنده هستند عمر با عزّت عنایت فرماید.